Yıllardır kırılamayan Moravec paradoksu nedir, nedenleri ve çözümleri nelerdir, tıpta ne gibi bir öneme sahiptir? En önemlisi bu paradoks bozulabilir mi? Bu yazımızda bu soruların cevaplarını inceleyeceğiz.
Moravec paradoksu nedir?
1988 yılında Hans Moravec tarafından ortaya atılan Moravec paradoksu, bilgisayarların matematik ve mantık gibi insanların zor bulduğu, bedensel şeyleri yapmayı öğrenmesi kolayken, yürüme ve görüntü tanıma gibi insanların kolay bulduğu, soyut şeyleri yapmayı öğrenmesi zor anlamına gelmektedir.
Moravec, “Mind Children: The Future of Robot and Human Intelligence (Zihin Çocuklar: Robot ve İnsan Zekasının Geleceği)” kitabında, bizim kolay bulduğumuz doğal yaşamımızı sürdürmemizi sağlayan bilgilerimizin milyonlarca yıllık bir deneyim sonucunda beynimize yerleşmiş olduğunu savunuyor. Bu nedenle günlük yaşamsal davranışlarımız bize kolay gelirken, bir makine yapmak ya da matematik öğrenmek zor geliyor. Çünkü bunlar, milyonlarca yılda programlanmış beynimiz için çok yeni sayılabilecek bilgiler.
Bu paradoksun nedenleri ise bilgisayarların işlem gücü, duyusal bilgi işleme, beynin biyolojik yapısı, veri eksikliği ve algoritmaların yetersizliğidir. Şimdi bunları detaylı bir şekilde açıklayalım:
Bilgisayarlar, soyut ve sembolik bilgileri işlemekte başarılıdır. Bu da matematik ve mantık gibi alanlarda yetenekli olmalarını sağlar.
Yürüme ve görüntü tanıma gibi görevler, karmaşık ve sürekli değişen duyusal girdileri işlemeyi gerektirir. Bilgisayarlar bu tür girdileri insanlarla aynı şekilde işlemekte zorlanmaktadır. Bunlara ek olarak, yapay zekanın gelişmesi için, bilgisayarların duyusal bilgi işleme yeteneğinin geliştirilmesi gerekmektedir.
Yapay zeka sistemleri, insan beyninin sahip olduğu kadar veriye sahip olmadığı için karmaşık zihinsel faaliyetleri ve paralel işleme yeteneğini öğrenmeleri ve taklit etmeleri zordur. Örneğin, insan beyni aynı anda birçok işlemi yapabilmektedir.
Yapay zeka algoritmaları, insan beyninin öğrenme ve problem çözme yeteneğini tam olarak taklit edebilecek kadar gelişmiş değil.
Beynin alt seviyelerinde gerçekleşen basit bedensel görevler sezgisel ve otomatiktir. Bilinçli düşünme yoluyla çözülen karmaşık, soyut problemler ise beynin üst seviyelerinde gerçekleşir. Bu yüzden sezgisel görevleri makineler yapmakta zorlanırken matematik ve mantık gibi alanlarda başarılıdır.
Bu paradoksu örneklendirerek açıklayacak olursak, bir robot satrançta dünya şampiyonunu yenebilir, ancak merdivenlerden düşmeden yürüyemez. Ayrıca, bir robot karmaşık matematiksel problemleri çözebilir, ancak bir insan yüzünü kalabalık bir ortamda tanıyamaz.
Peki Moravec paradoksunu gelecekte bozabilir miyiz?
Elbette bunun için çözüm yolları vardır. Yapay sinir ağları ve derin öğrenme gibi yeni teknolojiler, bilgisayarların duyusal bilgi işleme yeteneğini geliştirmeye yardımcı olabilir. Buna ek olarak, beyin-bilgisayar ara yüzleri, insanların düşüncelerini doğrudan bilgisayarlara aktararak, bilgisayarların insan algısıyla daha iyi entegre olmasını sağlayabilir. Ayrıca, insan beyninin yapısından ve işleyişinden ilham alınarak yeni yapay zeka algoritmaları geliştirilebilir ve derin öğrenme algoritmaları, insan beyninin sinir ağlarından ilham alarak büyük veri kümelerinden öğrenmeyi mümkün kılabilir.
Yapay zekanın hala insan zekasının ulaştığı seviyeye ulaşmadığını gösteren Moravec paradoksunun çözümü, yapay zekanın gelecekteki gelişimi için kritik bir öneme sahiptir.
İnsansı Robot Atlas
Çeşitli arama ve kurtarma görevleri için tasarlanan, dünyanın en dinamik insansı robotu Atlas, tüm vücut hareketliliğinin ve çift elle manipülasyonun sınırlarını zorlamamıza olanak tanıyan bir araştırma ürünüdür.
Gelişmiş bir kontrol sistemi ve son teknoloji donanım, robota gelişmiş atletizm ve çeviklik sergileyecek güç ve denge sağlamaktadır.
Atlas, insansı form faktörünün potansiyelini keşfetmek ve yapay zekanın insan özelliklerine daha fazla yaklaşması için kullanılmaktadır. Hareket etme, engelleri aşma, nesneleri aşma ve bulunduğu ortamı analiz etme konusunda büyük bir ilerleme kaydetmiştir.
İnsan Beyni Projesi
Bu projenin hedefi insan beyninin yapıtaşları olan nöronları sistemli bir şekilde inceleyerek, dünya genelinde bilim insanlarının ürettiği bilimsel verileri simülasyona uygun hale getirmek için derlemektir. Daha sonra derlenen bu bilgi, bir süper bilgisayar üzerinde çalışan dev bir simülasyona yükleyerek şimdiye kadarki en doğru insan beyni modelinin çıkması nihai hedef olarak belirlenmiştir.
Bu projede önce kedi beyni haritası daha sonra ise insan beyninin tamamının haritası çıkacaktır. Bu haritalarla beyni ve hastalıklarını anlamak için radikal farklılıklar içeren bir sistem oluşturulacak ve buradan edindiğimiz bilgiler, yeni bilişim teknolojilerine uygulanacaktır. Bu bilgileri derleyerek verileri bir araya getirip veritabanı oluşturmak “veri madenciliği” dediğimiz bu iş içinde çok güçlü bilgisayarlara sahip olmak gerekmektedir.
İnsan Beyin Projesi’nin araştırmacılarını en çok heyecanlandıran konulardan biri Otizm, Şizofreni, Alzheimer ve Parkinson gibi tedavisi güç hastalıkların iyileştirilmesinde yeni yollar keşfedilmesini sağlayacak olmasıdır. Projenin bulguları akıl hastalıkları tedavisi için yeni yollar sunacağı gibi, bu hastalıkların tanısıyla ilgili karanlık tarafları da aydınlatmaktır.
Yukarıdaki iki örnek de Moravec paradoksunun kırılması konusunda gelecekte yapay zekanın gelişimi için büyük bir adımdır.
Yapay zekanın her sektörde rolü arttığı gibi sağlık sektöründe de giderek artmaktadır. Yapay zeka, doktorlara günlük işlerinde yardımcı olurken iş otomasyonu ve iş kaybında bir tehdit oluşturmaktadır.
Örneğin, bilgisayar destekli tanılama sistemi çok sayıda görüntüyü hızlı ve doğru bir şekilde analiz edebilirken, bir insan radyoloğun kolayca fark edebileceği klinik bağlamı veya teknik sınırlamaları tanımakta zorlanabilir.
Benzer şekilde, bir makine öğrenmesi algoritması bir hastanın tıbbi geçmişi ve laboratuvar sonuçlarına dayanarak belirli bir hastalık riskini tahmin edebilir, ancak hastanın bireysel durumunun nüanslarını hesaba katamayabilir veya bir insan doktorun dikkate alacağı sosyal ve çevresel faktörlerin etkisini göz önünde bulunduramayabilir.
Cerrahide, insan kontrolünde robotik unsurların kullanıldığı sağlık hizmetlerinde robotik alanında büyük ilerleme kaydedilmiş olsa da yapay zeka destekli robotik teknolojinin gelişimi çok daha yavaş olmuştur.
Moravec paradoksu, yapay zekanın gelişmesi ile ilgili etik ve felsefi soruları da beraberinde getirmektedir.
Örneğin, yapay zeka sistemleri insan beyninin işleyişini taklit edebilecek kadar gelişmiş hale gelirse, bu durum insanlığın geleceği için ne anlama gelir? Yapay zeka, insan zekasını aşabilir mi? Bu sorular, yapay zekanın etik ve felsefi boyutları hakkında düşünmemizi ve tartışmamızı gerektirmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder